انسان خردمند: مهارت های فردی و اجتماعی

• الإمامُ الباقرُ علیه السلام : ما دَخَلَ قَلبَ امرِئٍ شیءٌ مِن الکِبرِ إلاّ نَقَصَ مِن عَقلِهِ مِثلُ ما دَخَلَهُ مِن ذلکَ ، قَلَّ ذلکَ أو کَثُرَ؛ هیچ مقدارى از تکبّر به دل آدمى راه نیابد، مگر این که به همان اندازه،کم باشد یا زیاد، از عقلش  کاسته شود.بحار الأنوار : 78/186/16

پیشتر درباره حس خود بزرگ بینی سخن به میان آوردیم. هرگاه به هر دلیلی حس خود بزرگ بینی در درون ما شکل بگیرد و جلوی آن گرفته نشود، به تدریج در وجود ما رشد می کند و به بیرون راه پیدا می کند.

• نیکی چو از حد بگذرد، نادان خیال بد کند. سعدی

یکی از سوالات مطرح شده و پرتکرار در سایت های مشاوره خانواده این است که بسیاری از خانم ها گلایه دارند، که در ابتدای زندگی مشترک، همسرم به من ابراز عشق و محبت می کرد، اما اکنون ابراز علاقه نمی کند و از این لحاظ دچار کمبود محبت شده ام!!

گاهی اوقات حس خود بزرگ بینی از محیط خارجی به فرد القا می شود.  یکی از همکارانم به من گفت: هنگامی که یکی از کارگرانم، کاری را به بهترین نحو انجام می دهد، از او تعریف و تمجید نمی کنم؛ چرا که بارها در گذشته بخاطر تحسین کارگرانم پشیمان شدم. زیرا میبینم کارگر تحسین شده، گستاخ و متکبر می شود و از اظهار محبت و احترام من سوءاستفاده می کند.

• لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ یَفْرَحُونَ بِمَا أَتَوا وَّیُحِبُّونَ أَن یُحْمَدُوا بِمَا لَمْ یَفْعَلُوا؛ دوست دارند در برابر کار ( نیکی ) که انجام نداده اند مورد ستایش قرار گیرند.آل عمران آیه ۱۸۸

برخی افراد خود بزرگ بین، بدون داشتن موفقیت های چشمگیر، فضائل اخلاقی و بدون انجام کارهای خیرخواهانه، دوست دارند تا دیگران به تعریف و تمجید

• وَخُلِقَ الْإِنسَانُ ضَعِیفًا؛ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .نساء آیه ۲۸

بدون شک انسان موجودی اجتماعی و نیازمند است و در محیط های مختلف نظیر منزل، محل کار، تکمیل پروژه درسی وغیره به کمک دیگران نیازمند است.

بااینحال برخی از مردم تمایلی به درخواست کمک ندارند و آنرا نوعی

• فَلَا تُزَکُّوا أَنفُسَکُمْ؛ خویشتن را به پاکی و پیراستگی نستایید.نجم آیه ۳۲

فخر فروشی از میوه های مسموم خود بزرگ بینی است. در علم روانشناسی فخرفروشی نوعی اختلال روانی بشمار می آید، که تحت عنوان "اختلال روانی خودشیفته یا نارسیسم" و "اختلال روانی شخصیت نمایشی" طبقه بندی می شود.

امام کاظم علیه السلام : لِأَنَّ اللَّهَ جَعَلَ التَّوَاضُعَ آلَهَ الْعَقْلِ وَ جَعَلَ التَّکَبُّرَ مِنْ آلَهِ الْجَهْل‏؛ خداوند متعال، تواضع را وسیله عقل و تکبر را وسیله جهل قرار داده است.تحف العقول ص ۳۹۶

در این بخش قصد داریم چندین نمونه از متداول ترین حرکات نمایشی افراد خود بزرگ بین متکبر را بررسی کنیم.

• آدم وقتی فقیر می شود، خوبی هایش هم حقیر می شوند؛ اما کسی که زر دارد یا زور، عیب هایش هنر دیده می شوند و چرندیاتش هم حرف حسابی به حساب می آیند.دکتر علی شریعتی

ارزش انسان به شرافت، انسانیت و فضائل اخلاقی اوست، و نه به ثروت، قدرت و جاه و مقام؛ چه بسیار افراد ثروتمند و قدرتمندی که از انسانیت و فضائل اخلاقی بی بهره هستند.

• وَلَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ کَذَٰلِکَ زَیَّنَّا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِم مَّرْجِعُهُمْ فَیُنَبِّئُهُم بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ؛ ﻭ ﻣﻌﺒﻮﺩﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻛﺎﻓﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺧﺪﺍ ﻣﻰ  ﺮﺳﺘﻨﺪ ، ﺩﺷﻨﺎم ﻧﺪﻫﻴﺪ ، ﻛﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺭﻭﻱ ﺩﺷﻤﻨﻲ ﻭ ﻧﺎﺩﺍﻧﻲ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺩﺷﻨﺎم ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺍﺩ .انعام آیه ۱۰۸

هر ملت، دین و مذهبی دارای یک سری مقدسات هستند. برخی به خود اجازه می دهند تا به مقدسات دیگران اهانت کنند. زیرا گمان می کنند مقدسات آنها باطل هستند.

• وَإِذَا مَا غَضِبُوا هُمْ یَغْفِرُونَ؛ ﻭ ﻫﻨﺎﻣﻰ ﻛﻪ [ ﺑﻪ ﻣﺮﺩم ] ﺧﺸﻢ ﻣﻰ  ﻴﺮﻧﺪ ، ﺭﺍﻩ ﺸﻢ ﻮﺷﻲ ﻭ ﺬﺷﺖ ﺭﺍ ﺑﺮﻣﻰ  ﺰﻳﻨﻨﺪ.شوری آیه ۳۷

برخی افراد هنگام عصبانیت چشمان خود را روی همه چیز می بندند و هرچه فش و بدو بیراه از دهانشان خارج می شود به طرف مقابل خود می گویند!

• وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَکُمْ؛ ﻭ ﺍﺯ ﻳﻜﺪﻳﺮ ﻋﻴﺐ ﺟﻮﻳﻲ ﻧﻜﻨﻴﺪ. حجرات آیه ۱۱ & عَلَیْکُمْ أَنْفُسَکُمْ؛(بلکه) مراقب اعمال و رفتار خودتان باشید.مائده آیه ۱۰۵

برخی از مردم تخصص ویژه ای در مشاهده و بررسی عیوب دیگران دارند. آنها در مراودات اجتماعی خود کلیه ی معایب اخلاقی طرف مقابل را تجزیه و تحلیل کرده و یک لیست بلندی از معایب آنها تهیه می کنند.